به ادبیاتی که در شبه‌قاره هند تولید شده و تا زمان استقلال هند یعنی سال 1947 و پس از آن اشاره دارد؛ ادبیات هند می‌گویند. 22 زبان در هند به رسمیت شناخته شد‌ه‌اند و آثار اولیه ادبیات هندوستان بیشتر شفاهی و از گذشتگان به شکل سینه به سینه منتقل شده‌ است.

نظم و نثر در ادبیات هند

سرزمین هند با مردمانی ساده، زادگاه اصلی قصه شمرده شده است. 

در ادبیات هند، نثر پدیده‌ای است نوظهور، و شاید باید این‌ گونه گفت که نثر، از ارتباط با اروپاییان پدیدار شده است. برای روح هندی، که طبعاً شاعران بسیار داشت، هر چیزی که درخور نوشتن بود، دارای مضمونی شاعرانه نیز بود و متعاقبا نیاز به صورتی شاعرانه داشت.

هندیان معتقد بودند که ادبیات باید با آوای بلند خوانده شود، و می‌دانست که اگر اثرش به طریقی منتشر شود و دوام یابد، از راه سینه به سینه خواهد بود، نه از طریق نشر نوشته؛ از این جهت، برای ساخته‌هایش یک قالب موزون و مختصر انتخاب کرد تا آسان‌تر بتواند آن را به حافظه سپرد. در نتیجه، همه‌ی ادبیات هند شعر است: حتی رسالات علمی، طبی، حقوقی، و هنری نیز به شکل موزون و قافیه‌دار، تولید شده است؛ همچنین دستورهای زبان و فرهنگ‌های لغت را هم به شکل نظم تدوین کرده‌اند. تاریخ، نیز که در غرب به زبان نثر نوشته می‌شود، در هند با قالب شعری تولید می‌شود. 

داستان کوتاه با نويسندگان مکتب پيشروی هند، یعنی مونشی پرمشاند (هندی زبان) سادات حسن مانتو و يا عصمت شوگته‌ی اردو زبان که تا استقلال هند در سال ۱۹۴۷ با موضوعاتي چون فقر اجتماعي و دادخواهی از حقوق زنان بر صحنه ادبي مسلط بودند؛ به اوج کمال رسيد که تا سابقه‌ای بی‌همتا دارد. 

بعد از استقلال، ادبيات در زبان‌هاي اصلي منطقه‌اي (بهازا) جهشی يافت که موجب احياي انواع ادبي شد. شعر بنگالي قالب شهري و مدرن به خود گرفت و از ایدئالیسم رمانتيک و کيش زيبايي که مشخصه اشعار تاگور و وارثين بلافصل او مثل «جيبانانداداس»، «سوکانتو بهاتاشاريو» بود، فاصله گرفت و تحت نظارت قلم شعرايي که  در محافل ادبي گرد هم جمع مي‌آمدند؛ مردمي‌تر و عامه‌پسند شد. آن‌ها بي‌توجه به قراردادها و بی‌شک، براي پيوند و اتحاد بيشتر با مردم کوچه و بازار، يعني منبع اصلي الهامشان، جرات به خرج داده دشنام و سخنان ممنوع و حتی کلمات رکیک را وارد ادبيات کردند. در مناطق جنوبي هندوستان، قصه کوتاه، به عنوان مناسب‌ترين شکل ادبي که با انتظارات عموم مردم سازگاري بیشتری داشت، تسلط پيدا کرد.

ادبيات هندي به زبان انگليسي، از معروفيتي برخوردار شده که سایر بخش‌ها از آن بهره‌مند نيستند. انگليسي، زباني هندي‌ها که محصول دو قرن استعمار بريتانيايي است،  امروز، به خاطر خلاقيت و استعداد درخشان نويسندگاني چون «سلمان رشدي»، «تارون تجپال»، «ارونداتي روي» در يکي از شکوفاترين دوران خود به سر مي‌برد.

ریگ‌ودا(ऋग्वेद ṛgveda)

به مجموعه‌ای از اشعار و سرودهای مذهبی هندیان که به زبان سانسکریت ودایی نوشته شده و یکی از چهار متن اصلی در مجموعه‌ی شنوده‌های مقدس دین هندو یعنی وداها و کهن‌ترین بخش آن است، ریگ‌ودا گفته می‌شود. ریگ‌ودا، از کهن‌ترین متون به  زبان هندواروپایی است و از نظر زبان‌شناسی و محتوا پیوند نزدیکی با اوستا دارد. این کتاب شامل ۱۰۱۷ قطعه شعر و ۱۰۵۰۰ بیت است و برخی از بیت‌های آن امروزه نیز در دعاهای مراسم دینی هندو استفاده می‌شود که از قدیمی‌ترین متون بشری است. 

نویسندگان برتر هندوستان

از ميان اولين موج نويسندگاني که بعد از رشدي خوش درخشيدند، بايد از آميتاو گوش، شاشي تارور، ويکرام ست، روهينتون ميستري، اوپامانيوچاترجي، آميت شودوري، باهاراتي موخرجي، شونا سينگ بالدوين ، گيتا هاري هاران نام برد.

 در سده بیستم میلادی، تعدادی از نویسندگان هندی با نوشتن در زبان انگلیسی علاوه بر زبان هندی و زبان شبه‌قاره‌ای، خود را از دیگر نویسندگان متمایز کردند. تاگور، برنده جایزه نوبل ادبیات، نویسنده‌ی بنگالی زبان بود که برخی از آثار خود به زبان انگلیسی نیز تالیف کرده بود. در سال ۱۹۵۰، برای پشتیبانی و انتشار آثار هندی در زبان انگلیسی، در شهر کلکته کارگاهی عمومی توسط شاعر و مقاله‌نویسی به نام پی لعل بنیان نهاده شد که تاکنون تلاش بر این بوده است که جایگاهی برای تثبیت ادبیات هند به زبان انگلیسی باشد. 

جایزه‌های ادبی در هند به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارتنداز:

- جایزه انجمن ساهیتیا آکادمی (Sahitya Akademi Fellowship)

- جایزه جنان‌پیث (Jnanpith Award)

ویژگی داستان‌های هندی

زیربنا و پایه‌ی داستان‌های کنونی در ادبیات هند، کتبی چون رامایانا، مهابهاراتا و سوگه سپتاتی که نه تنها محتوای خود را به داستان‌های معاصر دادند؛ شیوه‌ی خاص خود را در قصه‌پردازی نیز به آن‌ها منتقل کرده‌اند. از ویژگی‌های ظاهری داستان‌های هندی می‌توان به قالبی و کلیشه‌ای بودن و تو در تویی متن اشاره کرد. 

از لحاظ محتوایی، حضور حیوانات، بحث تناسخ و حضور زنان از ویژگی‌های محتوایی ثابت در داستان‌های هندی است که زمانی که سخن از زنان در ادبیات هند به میان می‌آید به توصیف عالم بودن، وفاداری، چهره‌ی منفی، بی‌وفایی، چهره‌ی منطقی و... نیز پرداخته می‌شود.

از نمونه آثار ادبیات هند می‌توان به آثار زیر اشاره کرد:

• در سرزمین حافظ و سعدی(سفر تاگور به ایران)
• اندیشه‌های رابیندرانات تاگور
• عاشقانه‌های مرد شرقی
• همین حوالی
• همنام
• جایی که هستم
• به عبارت دیگر
• خاک غریب
• گودی
• مترجم دردها و ... 
• تمامی این آثار از سایت بانک کتاب ناهید قابل تهیه است.

نویسنده: سارا صفائی 

تاریخ انتشار: 1401/01/23