درباره پروین اعتصامی؛ شاعر یکه‌تاز اخلاق

رخشنده اعتصامی معروف به «پروین» را مشهورترین شاعر زن ایرانی می‌دانند. پروین اعتصامی (۱۲۸۵-۱۳۲۰)، مشهورترین شاعر زن در قرن چهاردهم هجری شمسی است. پدر پروین نیز از فرهیختگان زمان خود بود.

دیوان ملک‌الشعرای بهار، از اساتید زبان و ادب فارسی در جوانی پروین بود و تأثیر بسیاری بر او گذاشت. 

جایگاه پروین اعتصامی در شعر فارسی، جایگاهی خاص و استثنائی دارد و او را در شمار بزرگ‌ترین شعرای زن در ایران قرار می‌دهد. استعداد ذاتی سرایش او، دانش ادبی و اسکلت شعری پروین، در کنار زبان روان و ساده و معانی خاص و بدیعی که در اشعارش به چشم می‌خورد که غالباً بر اخلاق و تعلیم سرایش می‌شد، و او را شاعری مشهور و بی‌مثل و مانند در میان شعرای هم‌دوره‌اش جلوه می‌دهد. شعر پروین، در عین اینکه شعری زنانه است، سرشار از تعلیم و آموزش اخلاق در جامعه نیز هست. 

 پروین اعتصامی شاعری ساختارشکن بود. ملک‌الشعرای بهار معتقد بود که پروین شیوه بدیع و نویی در شعر دارد. دیوان پروین اعتصامی برای اولین بار در سال ۱۳۱۴ به چاپ رسید. در آن زمان او شاعری معروف و شناخته شده بود و بیست سال از سرایش اشعارش می‌گذشت. این در حالی بود که تمامی اهل فضل و ادب با اشعار او که در دوره دوم مجله بهار که به سرپرستی پدر پروین اداره می‌شد، آشنا بودند.

چیرگی پروین بر زبان و ادبیات فارسی، زبان سلیس و روان و بیان فصیح و شاعرانه‌اش، اشعار او را ممتاز و برجسته می‌کند. ویژگی‌های شخصیتی پروین مورد توجه بسیاری از اهالی فرهنگ و ادب و نزدیکان هنرمند این بانوی بی‌بدیل شعر فارسی قرار گرفت و این نگاه نسبت به پروین در جامعه به وجود آمد؛ که او با برخاستن در مقابل ساختار یکسان جامعه‌ی مردسالار توانسته راهی نو در دیده شدن زنان جامعه ایرانی ایجاد کند. 

اشعار پروین، در قالب های کلاسیک به ویژه "قطعه" سروده شده است. مضامین تعلیمی و پندآموز بیشتر اشعارش نیز تصویری کاملا اصیل و کهن از این شاعر بزرگ به دست می دهد اما این به معنای این نیست که او از پیشینیان در شعر تقلید می‌کند. حتی می توان او را یکی از آغازکننده‌های اصلی پیدایش شعر نوین در ادبیات فارسی دانست. زیرا او هم در نگاه به جهان پیرامونش و هم در زبان شعر و انتخاب مضامین، شاعری نوآور و آوانگارد بود. به طوری که که در اشعار کلاسیک شاعران قبل از پروین، شبیه او نداریم. پس با اطمینان می‌توان گفت که پروین اعتصامی از معدود شاعران نوآور و ساختارشکن در شعر کلاسیک فارسی است.

در تقسیم‌بندی شعر به نو و کهن، پروین را باید در ردیف کهن‌سرایان قرارداد، هرچند در بعضی از اشعار او، به‌ ندرت ابتکاراتی برای دست‌یابی به قالب‌های تازه مشاهده می‌شود. 

بخشی از شعر معروفی از پروین اعتصامی: 

این که خاک سیه‌اش بالین است             اختر چرخ ادب پروین است

گرچه جز تلخی از ایام ندید                هر چه خواهی، سخنش شیرین است

صاحب آن همه گفتار امروز               سائل فاتحه و یاسین است

دوستان به که ز وی یاد کنند               دل بی‌دوست دلی غمگین است       

از آثار مشهور پروین اعتصامی می‌توان به اشک یتیم، زن در ایران، در تعزیت پدر، پند و نصیحت، ای مرغک و... اشاره کرد. به دوستداران اشعار این بانوی شاعر، خرید کتاب مجموعه اشعار پروین اعتصامی را پیشنهاد می‌کنیم.

نویسنده: سارا صفائی 

تاریخ انتشار: 1400/12/21