از ادبیات عرب ( ادبیات عربی ) چه می دانید؟
آخرین بروزرسانی: 1401/08/05
ادبیات عرب به مجموعه نظم و نثرهایی گفته میشود که به زبان عربی نگاشته شده‌اند. تدوین نوشته‌های ادبی با ظهور اسلام آغاز شد.
همگی با زبان عربی آشنایی داریم. در مدرسه آن را خواندیم. اما چقد آن یادگیری زبان عربی در مدرسه کمکمان کرده تا ادبیات عرب را بشناسیم؟ هیچ !
قرآن کتاب بزرگ مسلمانان به زبان عربی‌ست که می‌گویند دارای فصیح‌ترین اشعار عربی‌ست. آیات قرآنی که نظیر ندارند در دنیا دارای زبان فاخر ادبی است که با زبان عامیانه فاصله دارد.
اما ادبیات عرب یا ادبیات عربی شامل چه کتبی ست؟
ادبیات عرب به مجموعه نظم و نثرهایی گفته میشود که به زبان عربی نگاشته شده‌اند. تدوین نوشته‌های ادبی با ظهور اسلام آغاز شد. پیش از آن سروده‌ها و اشعار قبیله‌ای دهان به دهان می‌گشت. یکی از مشهورترین آن سروده‌ها معلقات سبع است که اکنون به تمام زبان‌های دنیا ترجمه شده است.
معلقات سبع شامل هفت قصیده است که هفت شاعر آن را سروده‌اند. علت نام‌گذاری این قصاید به معلقات این است که این سروده‌ها چنان زیبا و پربار بودند که همچون گوهری بر گوش و جان افراد معلق می‌ماندند. به اصطلاح خودمانی به دل می‌نشستند 😊
در ادامه با برخی از شاعران ونویسندگان ادبیات عرب آشنا شوید.
با ما همراه باشید 😊
1. نازک صادق الملائکه ( 1923 _ 2007 )
شب آرام گشت / گوش به ضربآهنگ صدای ناله‌ها سپار / در دل تاریکی، ژرفای خاموشی، بر جسد مردگان / فریاد ناله‌ها بلند و در افت و خیز / اندوهی می‌جوشد و آتش می‌گیرد / و پژواک ناله‌ها در آن وقفه ایجاد می‌کند
نازک را مبدع شعر نوی ادبیات عرب می‌دانند؛ همانند نیما یوشیج در ایران. منتقدین و ادیبان شعری تحت عنوان کولیرا را اولین شعر آزاد ادبیات عرب برمی‌شمرند. هرچند خود او بعدها در کتابی این ادعا را نمی‌پذیرد.
نازک الملائکه شاعری اهل عراق است که در خانواده‌ای شیعه مذهب و اهل ادب و فرهنگ متولد شد. هنگامی که حزب بعث به قدرت رسید او بیست و هشت سال داشت که به همراه همسرش به کویت مهاجرت کردند و بیست سال همانجا ماندند. پس از حمله صدام به کویت آنها ناچار به قاهره در مصر کوچ کردند و در همانجا به دلیل بیماری‌های پیاپی درگذشت و به خاک سپرده شد.
غالب مضامین نازک بسیار تلخ، تاریک و سردند. لهجه‌ای همچون فروغ فرخزاد در ایران را دارد.
خرید آثار نازک صادق الملائکه
2. نزار توفیق قبانی ( 1923 _ 1998 )
دیروز تو را به خواب دیدم.. و انگار تکه نباتی بودی.. / ذوب می‌شدی.. حل می‌شدی.. در دهانم.. درون دنده‌هایم.. مگر شیرین‌تر از نبات هم یافت میشود؟ / دیروز خوابت را دیدم و انگار شاخه‌ای سبز بودی.. / خرامان.. رقصان.. روی ناهمواری‌هایم.. خم می‌شدی.. مگر چیزی بیش از اینکه شاخه‌ای سبز باشی، خوشحالم می‌کند؟ / دیروز تو را در خواب دیدم.. و انگار قطعه‌ای مرمرین بودی.. / خرد می‌شدی و.. جمع می‌شدی.. بعد هم در اعماقم به آوار بدل می‌شدی.. / مگر آدم آرزویی فراتر از تصاحب و.. در دست گرفتن تکه‌ای از مرمر را در سر می پروراند؟ / دیروز تو را در خواب دیدم و.. انگار که عود و عنبر بودی.. / عطر تو می‌تراوید و جان‌فزا می‌شد.. و درون نفس‌هایم ساکن می‌شدی.. / مگر جز بوییدن عود و عنبر هم.. چیزی بر وجد و سرمستی‌ام می‌افزاید؟
کمتر شاعری مانند نزار قبانی از ادبیات عرب دارای شهرت و محبوبیت جهانی است. شعرهای او به دلیل مضامین عاشقانه به بیشتر زبان‌های دنیا ترجمه شده و از اقبال خاصی برخوردار است.
قبانی متولد دمشق است. در دانشگاه حقوق خواند اما سرودن شعر را از 16 سالگی آغازید و در سن 43 سالگی کار دیپلماسی را رها کرد و با جدیت به شعر و نوشتن پرداخت.
علاوه بر اوضاع اجتماعی سیاسی سوریه و جهان عرب مرگ خواهرش و پسرش و همسرش بسیار بر او تاثیر‌گذار بودند. او سفر بسیار می‌رفت و به چند زبان اروپایی هم مسلط بود اما همیشه عشق به میهن و زبان عربی را می‌ستود.
با خواندن اشعار قبانی حس خوب و لطیف عاشقی به سراغ آدمی می‌آید.
3. عبدالوهاب البیاتی ( 1926 _ 1999 )
در خانه ام را کوبیدی، / بعد از آنکه خنیاگر خفت / بعد از آنکه گیتار متلاشی شد. / من کجا و تو کجا که در پیشگاه، خواهان تجلی هستی / و کجا به پایان برسم در حالیکه تو، در آغاز انتهایی
عَبدالوَهّاب بَیاتی از شاعران نوگرای ادبیات عرب است. از او به عنوان شاعر جهانی معاصر ادبیات عربی یاد می‌کنند.
بیاتی در بغداد به دنیا آمد و تدریس و نویسندگی را در دوران دانشجویی؛ وقتی که بیست و چهار سال داشت، آغاز کرد. دیری نگذشت که به دلیل فعالیت‌های سیاسی دستگیر شد و به کشورهای دیگر تبعید شد. سوریه، قاهره و بیروت روزگار گذراند. بعد از پایه‌گذاری جمهوری عراق، به کشور بازگشت و به عنوان وزیر آموزش و بعدها سفیر فرهنگی در مسکو خدمت‌رسانی کرد.
بیاتی بیشتر عمر خود را در سفر و تبعید گذراند. ده سال هم در اسپانیا و مدتی در شوروی و ترکیه. هم‌نشینی و آشنایی با بزرگان ادبیات امریکای لاتین و ادبیات روسیه و ادبیات ترک همچون مارکز، پاز، نرودا و ناظم حکمت و یاشار کمال منجر به تحولات ادبی در وی شد.
سفر کوتاهی به ایران داشت و با خیام و مولانا از بزرگان ادبیات ایران از کودکی آشنا بود.
در دوران کودکی، مولانا را در کتابخانه پدربزرگم پیدا کردم. به ایشان گفتم برای من شرح بده که او چه گفته است؛ اما پدربزرگ می‌گفت:" این متون شرح‌پذیر نیستند. این‌ها متون معجزه‌آمیزی هستند که فقط باید خواند و درک کرد. نه به آن افزود و نه باید از آن کاست."
بیاتی یا البیاتی از پیشگامان شعر در ادبیات عرب بود. اشعار او به زبان‌هایی بسیاری در دنیا ترجمه شده است. از عمده‌ترین مضامین او آزادخواهی و آرمان‌گرایی است. برای خرید و خواندن کتابهای بیاتی شاعر مبارزه و آزاده وارد لینک زیر شوید.
خرید کتابهای عَبدالوَهّاب بَیاتی
4. معين بسیسو ( 1926 _ 1984 )
خاطرات شب / بر دیوار شب هولناکم / صدای دوست داشتنی‌ات را / و نام دوست داشتنی‌ات را / سوسنی رسم کردم
معین بسیسو شاعری از جهان ادبیات عرب متولد فلسطین بود اما در اقامتش در مصر وارد جهان شعر شد و خوش درخشید.
او هم همانند بسیاری دیگر از بزرگان و نویسندگان ادبیات عربی تحت تاثیر اتفاقات هولناک جهان عرب قرار گرفت و سالها به خاطر فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی روزگار خود را در زندان سپری کرد. سرانجام هم در لندن بر اثر سکته قلبی فوت کرد.
خرید آثار معین بسیسو کلیک کنید
5. آدونيس ( 1930 )
درخت شب و روز / می‌آیم ، پیش از آنکه روز بیاید / پرتو افشانی می‌کنم، پیش از آنکه از آفتابش پرس وجو کند / درختان در پسم دوان می‌آیند و / کاسبرگها و غلاف میوه ها در سایه ام راه می‌روند / آنگاه اوهام در چهره‌ام، ابخست ها و دژهایی از سکوت می‌سازد / که سخن از دروازه هایش نا آگاه است / و شب راستگو روشن میشود و / روزها خود را در بسترم فراموش می‌کنند / پس آنگاه که سرچشمه ها در سینه ام سقوط می کنند / و دکمه ها گشوده به خواب می روند / بیدار می‌کنم آب را و آیین‌ها را / و همانندشان صفحه رویا را صیقل داده / به خواب می‌روم
علی احمد سعید إسبر که با نام آدونیس شهرت یافت از برجسته‌ترین شاعران و نویسندگان ادبیات عرب است که تاثیر شگرفی در دوران مدرن ادبیات مدرن عرب داشت. آدونیس، شاعر سوری، بیش از بیست جلد کتاب شعر و نقد و ترجمه دارد. او همیشه نامزد دریافت جایزه بین المللی نوبل ادبیات است اما هنوز موفق به دریافت آن نشده است. اما جوایز متعدد دیگری را از آن خود کرده است.
آدونیس دارنده لیسانس فلسفه است و دکترای ادبیات عرب را در سن 43 سالگی از دانشگاه سن ژوزف بیروت گرفت. او مانند سایر نویسندگان مطرح ادبیات عربی که مسائل سیاسی و اجتماعی از دغدغه‌های همیشگی‌شان بوده و هست، به دلیل فعالیت‌های سیاسی مدتی در زندان و حبس بودند. بعد از آزادی در سال‌های مختلف چندین مجله را تاسیس کردند. مدتی در دانشگاه تدریس کردند و سرانجام از سن 56 سالگی تا کنون به عنوان نویسنده آزاد در تبعید فرانسه مشغول به نوشتن هستند.
6. صلاح عبدالصبور ( 1931 _ 1981 )
مردم سرزمین من / چون باز شکاری زخم زننده اند / ترانه‌هایشان بسان لرزش زمستانی‌ست / زیر گیسوان درختان / و خنده هایشان / چون شعله در هیزم زبانه می‌کشد / گام‌هاشان در خاک فرو رونده / می‌کُشند، می‌دزدند، می‌نوشند، آروغ می‌زنند / اما انسانند / خوبند آنگاه که دو مشت پول به کف می آورند / و به سرنوشت ایمان دارند
صلاح عبدالصبور از پیشگامان شعر نو در ادبیات عرب محسوب میشود. اولین شعرهای او در نوجوانی در مجله محلی به چاپ رسید. علاقه شدید او شعر و ادبیات باعث شد که هیچگاه از نوشتن بازنایستد. او ابتدا در مدرسه ادبیات تدریس می‌کرد اما خیلی زود به مطبوعات روی آورد و در مجلات بسیاری قلم‌زنی کرد. عبدالصبور سالها به عنوان رایزن سفارت در دهلی بود و مدتی هم رئیس نمایشگاه بین الملل کتاب قاهره را به عهده داشت.
او قلمی واقعگرا و تلخ دارد. همچنین مفاهیم عرفانی و فراطبیعی هم در نوشته ها و اشعار او یافت میشود. صلاح عبدالصبور خیلی زود از دنیا رفت اما میراث ارزشمندی از خود به جا گذاشت.
خرید آثار صلاح عبدالصبور
7. محمد احمد عیسی ماغوط ( 1934 _ 2006 )
تو اما کیستی؟ / کشتی‌ای؟ بادبانت کو؟ / بیابانی؟ بادهایت کو نخل‌هایت کو؟ / انقلابی؟ پرچم‌ها و زنجیرهایت کو؟ / شناختی فراتر از شناخت شب از تو ندارم من / اما آن که بخواهد تو را بگیرد از من / با بزرگترین خشم تاریخ رو به روست / به سان آن که انگشتری‌ها و مانده‌ی پول و دارایی سربازهای کشته شده را / به یغما می‌برد در حالی که هنوز در میدان جنگ خون می ریزند / بگو به آن که قصدی دارد:/ این پسرم است در حالی که من او را نزاییده‌ام / این وطن من است و مرزی برای آن نمی‌شناسم / این اشغالگر من است و در برابرش فریاد نمی‌زنم و سنگی برنمی‌دارم / خونش را مباح سازید و او را بکشید / اما به شرطی که میان بازوانم بیفتد
محمد الماغوط شاعر صاحب سبک و شناخته شده ادبیات عرب ، متولد سوریه پیرو مذهب اسماعیلی است. او مانند بسیاری از بزرگان ادبیات عربی تبعید شد و در کشورهای مختلفی تجربه زیسته داشت.
او شعر منثور می‌نویسد و از پیشگامان این سبک است. برای او همواره مضمون مهم است. بنابراین بسیار از مجاز و استعاره در ساختن معنا بهره برده و کوتاهترین راه انقال معنا به مخاطب را برگزیده است. ماغوط جوایز متعدد ملی و بین المللی را در طی سال‌های متمادی در زمینه‌های شعر و داستان‌های نمایشی دریافت کرده است.
محمد ماغوط از بزرگان و ادیبان ادبیات عرب از پیشگامان شعر قصیده در شعر عرب است که بیشترین مضامین سروده‌هایش را احساسات ملی میهنی است و لحن طنز از ویژگی‌های آثار اوست. او ملت رنج دیده را در شهر، خیابان و زندان دیده و همواره در مقالات و سروده‌هایش اشارات مستقیم و غیرمستقیم دارد.
خرید آثار محمد احمد عیسی ماغوط
8. سعاد محمد صباح ( 1942 )
از من نپرس چه خبر؟ / جز تو چیزی مهم نیست / چون تو شیرین ترین خبرم هستی / و گنجینه های دنیا بعد از تو / ذرات غبارند
سعاد محمد صباح یا الصباح شاعر و منتقدان ادبیات عربی ؛ متولد عراق، است که جوایز ادبی متعددی از کشورهای مختلف در حوزه شعر و نقد گرفته. او فارغ التحصیل علوم سیاسی و اقتصاد در مقطع دکتری از کشور انگلستان است. در زبان‌های انگلیسی و فرانسوی تسلط دارد.
سعاد سرودن اشعار رومانتیک را از دهه هفتاد آغاز کرد و با حضور در جشنواره شعری مربد در عراق در دهه هشتاد رشد چشمگیری داشت. اشعار او دارای زبانی ساده و گیرا و روان است. او خود معترف است که تحت تاثیر نزار قبانی شاعر عاشقانه‌سرای سوری قرار گرفته. مضامین عمده اشعار او احساسات درونی زن، عشق و اعتراض به تبعیض جنسیتی در کشورهای عربی است. از اینرو او را شاعر و نویسنده‌ای فمنیست نیز می‌خوانند.
9. غاده السمان ( 1942 )
از روزی که شناختمت، / ماهیان در فضا پرواز می‌کنند / گنجشککان در آب شنا… / و خروس‌ها نیمه‌شب آواز می‌خوانند / لاک‌پشت‌ها چون خرگوش می‌جهند / و گرگ شادمانه با شنل‌قرمزی در جنگل می‌رقصد / و مرگ خودکشی می‌کند اما نمی‌میرد... / از روزی که شناختمت، / همزمان می‌خندم و می‌گریم / نیمی از عشقت روشنایی و نیم دیگرش تاریکی‌ست / یک بام و دو هواست / شاید برای همین است که همچنان دوستت دارم..
وقتی صحبت از شعر نو در ادبیات عرب میشود بدون شک غاده السمان به خاطر می‌آید. السمان شاعر و متفکر سوری است که در خانواده‌ای با مسولیت‌های دولتی متولد شده است و نسبت فامیلی دوری هم با شاعر معروف به عاشقانه‌سرای ادبیات عرب ، نزارقبانی، دارد.
غاده دارای دکترای ادبیات انگلیسی ست. مدتی در دانشگاه دمشق استاد بود. اکنون مشغول روزنامه نگاریست.
السمان در بیست سالگی اولین مجموعه داستانش را به چاپ رسانید. رگه‌هایی از فمنیسم در داستان‌هایش پیدا بود. مورد توجه قرار گرفت. پس از سه سال دومین کتابش را منتشر کرد که دارای تجربه‌ها و مضامین تازه‌ای بود. سال بعدش کتاب دیگری منتشر کرد که نشان دهنده بلوغ فکری و ثبات ادبی او بود. بعد از شکست در جنگ مشهور به جنگ شش روزه( جنگی (1967) که در شش روز اسرائیل پیروز مطلق شد.) تا شش سال اثری منتشر نکرد. تنها مقالاتی نوشت که تاثیرات اوضاع سیاسی اجتماعی سرزمینش در آنها هویداست. نوشته‌هایش تلخ شبیه به روحیات همان دوران است. در سن سی و یک سالگی چهارمین مجموعه داستانش را منتشر کرد که منتقدین آن را مهمترین اثر وی می‌دانند. که در آن روشنفکری عرب را به چالش می‌کشد. سرانجام اولین رمان خود را در سال 1974 چاپ می‌کند. در این رمان مشکلات اجتماعی بیروت اشاره شده است. پس از آن رمان‌ها و داستان‌های کوتاه و مجموعه اشعاری از این شاعر و نویسنده بزرگ ادبیات عربی به چاپ رسید و به بیش از ده‌ها زبان دنیا ترجمه شده است.
خرید و آشنایی با آثار غاده السمان
10. احمد مطر ( 1956 )
گفتم که میشود گذاشت زمین را / در جیب آن زحل؟ / گفتا آری… بلی.. شود / هر چیز میشود / گفتم که پس حکام عرب / هم روزی شوند خجل / گفتا بر چهره ام تفو بکن / گر این مهم شود…،
احمد مطر از شاعران برجسته ادبیات عربی ، متولد بصره در عراق است اما اکنون در لندن اقامت دارد.
مطر دارای زبانی گزنده و تند و طنزی است که اشعارش به سبب همین لحن کنایه و طنزش مشهور شده است. احمد مطر در شعرهایش سران کشورهای عربی را به باد انتقاد و تحقیر می‌گیرد. در عین حال بسیار زیبا و دلنشین می‌سراید. مفاهیمی چون عشق به وطن و آزادی‌خواهی را می‌توان در اشعار او یافت. او شاعری سیاسی‌ست نه شاعری برای سیاست. او برای مبارزه با نادانی و سلطه می‌نویسد. چه انتظار دیگری می توان از شاعر تبعیدی داشت؟!
برای خرید کتابهای احمد مطر و لذت بردن از اشعار بسیار نابش وارد لینک زیر شوید.
مطالب مرتبط
نویسنده: مینا بهکار
تاریخ انتشار: 1401/01/24
سارا صفائی
کارشناس ارشد هنر نویسنده
دیدگاه کاربران
ورود به سیستم جهت ثبت نظر